اکلوژن نوع عملکرد رابطه بین دندان‌های فک بالا و فک پایین است. مال اکلوژن دندان یکی از مشکلات رایجی است که بیماران هنگام مراجعه به درمان ارتودنسی با آن مواجه می‌شوند. غیر از گاز گرفتن و مسائل زیبایی‌شناختی، مال اکلوژن می‌تواند به پیامدهای طولانی‌مدت دیگری مانند درد فک یا حتی مشکلات رشد گفتار در کودکان نیز منجر شود. بنابراین، تشخیص و درمان مال اکلوژن دندان در اسرع وقت بسیار مهم است. در این مقاله همه چیزهایی را که باید در مورد انواع مختلف و طبقه‌بندی مال اکلوژن بدانید و همچنین اینکه مال اکلوژن دندان دقیقا چیست و چگونه آن را درمان کنیم، مرور خواهیم کرد.
اکلوژن دندان چیست؟
اکلوژن به نحوه قرار گرفتن درست دندان‌های فک بالا و پایین بر هم گفته می‌شود و مال اکلوژن دندان زمانی رخ می‌دهد که اکلوژن دندان‌ها در حالت منحرف‌شده است. مال اکلوژن می‌تواند پیامدهای قابل توجهی بر عزت نفس و سلامت دهان و دندان فرد داشته باشد. انواع مختلفی از مال اکلوژن وجود دارد؛ از جمله:
- اوربایت: زمانی که ردیف بالایی دندان‌ها خیلی جلوتر از ردیف پایین قرار دارد.
- آندربایت: زمانی که ردیف پایین دندان‌ها بیش از حد در مقایسه با فک بالا جلو کشیده شده است.
- اوپن بایت: زمانی که ردیف‌های بالا و پایین دندان‌ها به هیچ وجه روی هم قرار نمی‌گیرند و یک شکاف قابل مشاهده بین آن‌ها باقی می‌ماند.
- اورجت: زمانی که قسمت میانی ردیف بالایی دندان‌ها بیش از حد از ردیف پایین جلو کشیده می‌شود.
- کراس بایت: زمانی که ردیف پایین دندان‌ها از ردیف بالایی پهن‌تر باشد.
- بایت قیچی “Scissor“: زمانی که ردیف‌های بالایی و پایینی دندان‌ها به یک اندازه هستند. این حالت باعث تماس شدید بین نوک تمام دندان‌ها می‌شود.
البته انواع مختلف مال اکلوژن دندان با توجه به عملکرد در طبقه‌های مختلفی قرار می‌گیرند.
انواع و کلاس‌های مال اکلوژن دندان
انواع و کلاس‌های مختلفی از مال اکلوژن دندان وجود دارد. طبقه‌بندی مال اکلوژن بر اساس این است که چه سطحی را تحت تاثیر قرار می‌دهد. انواع مال اکلوژن دندان به شرح زیر است:
مال اکلوژن ساژیتال (Sagittal)
اولین نوع مشکل بایت که بررسی می‌شود، مال اکلوژن ساژیتال است. این زمانی است که مشکلی در موقعیت دندان‌های آسیاب پایین و بالایی وجود دارد. مال اکلوژن ساژیتال سیستم طبقه‌بندی ویژه خود را دارد و می توان آن را به سه دسته تقسیم کرد:
1. مال اکلوژن کلاس یک
مال اکلوژن کلاس یک در واقع زمانی است که یک بیمار بایت طبیعی داشته باشد. به این معنی که یک مال اکلوژن یا بایت ضعیف وجود ندارد؛ بلکه مشکلات تراز دندانی مانند شلوغی یا شکاف وجود دارد. مال اکلوژن کلاس یک معمولا با زمینه مشکلات دهانی مانند پوسیدگی، بیماری پریودنتال و التهاب لثه مشخص می‌شود. علاوه بر این، سطوح دندانی تمایل به فرسایش بیشتری دارند.
2. مال اکلوژن کلاس دو
در مال اکلوژن کلاس دو، دندان مولر اول بالا، جلوتر از مولر اول پایینی قرار دارد. علاوه بر این، دندان‌های ثنایای بالایی اغلب می‌توانند به داخل یا خارج از دهان کج شوند که به‌عنوان بیرون‌زدگی دندان شناخته می‌شود. معمولا افراد مبتلا به مال اکلوژن کلاس دو، چانه و لب پایین آن‌ها در مقایسه با فک بالایی کوچک‌تر دیده می‌شود. بعضی از پیامدهای مال اکلوژن دندانی کلاس دو، سایش بیش از حد دندان‌ها و افزایش خطر ابتلا به دندان‌قروچه است.
3. مال اکلوژن کلاس سه
در نهایت، در مال اکلوژن دندان کلاس سه، مانند آندربایت فک پایین در مقایسه با فک بالا خیلی جلوتر است. این نوع مال اکلوژن، مانند موارد قبل، می‌تواند ناشی از مشکلات دندانی یا مشکلات استخوانی باشد. جدای از پیامدهای زیبایی‌شناختی، مال اکلوژن کلاس سه معمولا منجر به مشکلات جدی در مفصل گیجگاهی فکی و تروما هنگام گاز گرفتن می‌شود.
مال اکلوژن کلاس سه تمایل به ایجاد بایت لبه به لبه دارد؛ یعنی زمانی که دندان‌های جلویی پایین و بالایی هنگام گاز گرفتن با هم تماس پیدا می‌کنند. در یک گاز معمولی، دندان‌های جلویی بالایی جلوی دندان‌های جلویی پایینی بسته می‌شوند، نه مستقیما روی هم.
مال اکلوژن عرضی
مال اکلوژن عرضی اختلاف در عرض فک بالا و پایین یا مشکلات در شیب دندان است. مال اکلوژن عرضی را می‌توان به دو نوع تقسیم کرد:
1. مال اکلوژن کراس بایت خلفی
مال اکلوژن کراس بایت خلفی با بسته شدن مولرها و پرمولرهای فک بالا و لمس کردن آن‌ها در داخل فک پایین مشخص می‌شود.
2. مال اکلوژن بایت قیچی
مال اکلوژن بایت قیچی زمانی است که سطوح پالاتال (قسمت داخلی دندان‌ها، نزدیک‌ترین قسمت به زبان) دندان‌های آسیاب بالایی و پرمولرها با سطوح باکال (قسمت بیرونی، نزدیک‌ترین قسمت به لب و گونه) دندان‌های پایینی برخورد می‌کنند.
مال اکلوژن عمودی
در مال اکلوژن عمودی، بسته به موضوع خاص، فقط گاهی اوقات تماس بین دندان‌های بالا و پایین وجود دارد. مال اکلوژن عمودی به انواع مختلفی از مشکلات بایت تقسیم می‌شود:
1. مال اکلوژن اوپن بایت
حالتی است که دندان‌ها به‌صورت عمودی روی هم قرار نمی‌گیرند. یعنی دندان‌های جلویی بیمارانی که از مال اکلوژن اپون بایت رنج می‌برند، هنگام گاز گرفتن با هم تماس پیدا نمی‌کنند.
2. مال اکلوژن اوربایت
در این دسته از مال اکلوژن دندان، دندان‌های جلوی بالایی بیش از یک‌سوم دندان‌های جلوی پایینی را می‌پوشاند. اگرچه تماس بین پرمولرها و مولرها وجود دارد؛ اما دندان‌های جلویی به گونه‌ای قرار می‌گیرند که دندان‌های پایینی قابل مشاهده نیستند.
علت‌های بروز مال اکولوژن دندان
مال اکلوژن بیشتر در دوران کودکی در معاینه‌های دندانپزشکی شناسایی می‌شود؛ اما می‌تواند در هر زمانی در طول زندگی فرد نیز ایجاد شود. مال اکلوژن دندان توسط ترکیب هر یک از عوامل زیر ایجاد می‌شود:
- ژنتیک: داشتن سابقه خانوادگی مال اکلوژن دندان بسیار موثر است.
- از دست دادن دندان: چه به‌طور مادرزادی از ابتدا دندان وجود نداشته باشد و چه در اثر ضربه یا پوسیدگی از دست رفته باشد.
- روکش‌های دندانی نامناسب، پرکننده‌ها، نگهدارنده‌ها یا سایر وسایل دهان
- رفتارهای مضر مانند مکیدن شست، فشار دادن زبان یا استفاده طولانی‌مدت از شیشه شیر یا پستانک در کودکی
- تروما یا صدمه‌های قابل توجه به دندان‌ها یا فک
علائم و نشانه‌های مال اکلوژن دندان
گاهی اوقات مال اکلوژن دندان به‌راحتی با یک بررسی چشمی ساده قابل تشخیص است. در مواقع دیگر، ناهنجاری ظریف‌تر است. علائم نشان‌دهنده مشکل اکلوژن دندان عبارت‌اند از:
- ساییدگی بیش از حد دندان؛ به‌خصوص اگر فقط روی دندان‌های خاصی مشهود باشد.
- سردردهای مکرر
- مشکل در جویدن یا صحبت کردن و گاهی اوقات حتی با درد
- گاز گرفتن مکرر گونه‌ها و زبان
- تغییر حالت غیرطبیعی صورت به‌ویژه در اطراف خط فک
- تولید صدا در هنگام باز و بسته کردن دهان
- مشکلات هنگام باز کردن یا بستن دهان
فقط دندانپزشک متخصص یا ارتودنتیست می‌تواند مال اکلوژن را تشخیص دهد. بهترین متخصص ارتودنسی سعادت آباد با جدیدترین و پیشرفته‌ترین ابزار در علم دندانپزشکی و با داشتن سال‌ها تجربه و دانش بالا، به‌طور کامل مال اکلوژن دندان را تشخیص داده و موثرترین درمان را برای این مشکل ارائه می‌دهد.
گزینه‌های درمان مال اکلوژن دندان
ارتودنسی بهترین روش درمانی برای مال اکلوژن دندان محسوب می‌شود. درمان ایمن مشکلات اکلوژن معمولا شامل استفاده از انواع ارتودنسی در دوره زمانی بالا است تا این بیماری دندان بهبود پیدا کند. دو نوع اصلی ارتودنسی وجود دارد که می‌توان از آن‌ها برای رفع ناهنجاری دندان‌ها استفاده کرد: دستگاه‌های ارتودنسی ثابت و دستگاه‌های ارتودنسی متحرک مانند الاینرهای شفاف.
ارتودنسی ثابت: این ارتودنسی از جنس‌های متنوعی ساخته می‌شود و راه‌حل سنتی برای مشکلات مال اکلوژن دندان است. این دستگاه‌های کوچک ساخته‌شده از سیم‌ها و براکت‌ها برای فشار تدریجی و هدایت دندان‌ها به موقعیت مطلوب‌تری استفاده می‌شوند. این درمان در طول یک تا سه سال انجام می‌شود و نیاز به مراجعه زیادی به متخصص ارتودنسی برای تنظیم و نگهداری دارد.
ارتودنسی متحرک: در بعضی موارد که ناهنجاری در حد خفیف تا متوسط است، از ارتودنسی متحرک استفاده می‌شود. هدف از استفاده ارتودنسی متحرک نیز مانند ارتودنسی ثابت است؛ با این تفاوت که ارتودنسی متحرک را به وقت غذا خوردن، نوشیدن و … می‌توان از دهان خارج کرد.
هر دو نوع ارتودنسی که گفته شد نیز انواع مختلفی را شامل می‌شوند و انتخاب اینکه کدام نوع برای فرد بهتر است به نظر دندانپزشک متخصص بستگی دارد. بهترین متخصص ارتودنسی سعادت آباد با توجه به شرایط بیمار و نظر شخصی او، بهترین نوع ارتودنسی مناسب و بهترین کیفیت درمان مال اکلوژن دندان را برای بیمار خود در نظر می‌گیرد.
اگر مال اکلوژن دندان درمان نشود، چه اتفاقی می‌افتد؟
بسیاری از مال اکلوژن‌ها در درجه اول مسائل زیبایی هستند و لزوما نیازی به اصلاح ندارند؛ مگر اینکه مال اکلوژن عمیق باشد و سلامتی بیمار ا به خطر اندازد. با این حال، برای برخی از افراد این نقص‌ها خوشایند نیست. در این موارد، درمان ناهنجاری‌ها و این بیماری‌های دهان و دندان می‌تواند در بهبود عزت نفس افراد کمک‌کننده باشد.
از سوی دیگر، مال اکلوژن‌های عمیق می‌توانند بر کیفیت زندگی افراد تاثیر بگذارند. اگر این مشکل درمان نشود، هر گونه علائمی که بیمار با آن مواجه است باقی خواهد ماند. اگر سردرد و درد فک دارد، ممکن است به مرور زمان بدتر شود. همچنین، ممکن است موارد زیر را نیز تجربه کند:
- افزایش سایش دندان
- فرورفتگی لثه در اطراف دندان‌هایی که تحت فشار بیشتر هستند.
- افزایش خطر آسیب‌های دندانی (به‌ویژه ضربه به دندان‌های جلو در موارد اورجت)
- خطر بیشتر شکستگی دندان
اکلوژن بخشی جدایی‌ناپذیر از درمان دندانپزشکی است. به خاطر حفظ سلامت طولانی‌مدت دهان و دندان بهتر است برای رفع هر گونه علائم، مال اکلوژن در اسرع وقت درمان شود. هرچه زودتر اصلاح شوند، کمتر احتمال دارد که تاثیر نامطلوبی بر دندان‌ها و لثه‌ها داشته باشد. مشاوره با یک متخصص مانند بهترین دندانپزشک در غرب تهران می‌تواند بسیار کمک‌دهنده باشد.
