بیشتر اوقات یک دندان پوسیده علامتی از خود نشان نمی‌دهد؛ مگر آنکه این پوسیدگی ریشه دندان را درگیر کرده باشد و به عبارت دیگر به عصب رسیده و نیاز به عصب کشی دندان داشته باشد.
در واقع، پی بردن به این موضوع که آیا یک دندان نیاز به درمان ریشه دارد، همواره کار ساده‌ای نیست. برخی نشانه‌ها حاکی از آن است که دندان به درمان ریشه نیاز دارد و برخی نشانه‌های دیگر نیز وجود دارند که فقط دندانپزشک قادر به تشخیص آن‌هاست. از آنجا که همه ما در طول زندگی با این مورد دیر یا زود مواجه خواهیم شد؛ پس، بهتر است نکاتی را در خصوص این نوع درمان و سلامتی بدانیم. در ادامه این مطلب همراه ما باشید تا بررسی کنیم چه زمانی نیاز به عصب کشی داریم.
عصب کشی دندان چیست؟
عصب کشی درمانی است که با هدف برداشتن بافت عفونی از پالپ دندان و کانال‌های ریشه و از بین بردن درد انجام می‌شود. در واقع، اگر درد و عفونت به بخش داخلی یا پالپ دندان برسد (بخشی که رگ‌های خونی و اعصاب دندان در آن قرار دارد)، تنها راه درمان آن بدون اینکه بخواهید دندان خود را بکشید، عصب کشی دندان است.
هنگامی که پالپ آسیب می‌بیند، فاسد شده یا دچار پوسیدگی می‌شود و باکتریها می‌توانند وارد ناحیه درونی دندان شوند و همچنین منجر به عفونت پالپ یا آبسه شود که یک حفره حاوی عفونت است که در بالای ریشه دندان ایجاد می‌شود. در چنین حالتی فرد نیاز به عصب کشی دارد؛ چرا که اگر عفونت یا آبسه دندان درمان نشود، مشکلات زیر برای او ایجاد می‌شود:
- از بین رفتن دندان
- عفونتی که به بافت لثه یا استخوان گسترش می‌یابد
- ورم در دیگر بخش‌های صورت، سر یا گردن
- تحلیل استخوان در اطراف انتهای ریشه دندان
- ایجاد حفره در کنار دندان که باعث تخلیه ترشحات از ریشه به درون لثه یا گونه می‌شود.
در نظر داشته باشید که عصب کشی دندان یک فرایند طولانی است و فرد احتمالاً باید بیش از یک بار برای تکمیل درمان به دندانپزشک مراجعه کند. پس از رفع عفونت، دندانپزشک دندان را به‌طور دائم پر می‌کند. همچنین، از آنجا که دندان‌های عصب کشی شده ممکن است شکننده‌تر باشند، به روکش دندان نیز نیاز خواهید داشت. روکش باعث حمایت از دندان و افزایش استحکام آن می‌شود.
علائم دندان به‌عصب‌رسیده چیست؟
معمولا وجود درد و علائم عفونت یا تورم به فرد این هشدار را می‌دهند که دندان با مشکل مواجه شده است و نیاز به درمان دارد. معمولا در چنین حالتی دندانپزشک سوالاتی در رابطه با علائمی که با آن‌ها مواجه شده‌اید مانند نوع و محل درد، حداکثر درد، عوامل ایجادکننده درد، مدت زمان طول درد و… از شما خواهد پرسید.
توجه داشته باشید که درد دندان الزاما نشانه آن نیست که دندان شما نیاز به عصب کشی دارد. گاهی اوقات درد دندان در اثر جویدن، ضربه، حساسیت به گرما یا سرما ایجاد می‌شود. پس، با کوچک‌ترین درد نیز حساس نشوید و نترسید شاید دندان شما هنوز سالم باشد. با این حال، چنانچه با مشکلات زیر مواجه شدید، بدانید به احتمال قوی نیاز به عصب کشی دارید اگر:
- دندان‌تان لق شده باشد.
- دندان‌درد‌های طولانی و شدید دارید.
- دندان ورم یا به قول معروف آبسه کرده باشد.
- دردهای شبانه دندان را تجربه می‌کنید.
- شدت پوسیدگی دندانهای‌تان به حدی باشد که دندان‌ها تغییر رنگ داده باشند (رنگ‌های تیره)
- دندان ورم کرده یا به قول معروف آبسه کرده باشد.
علت عفونت کانال ریشه دندان چیست؟
حال که متوجه شدیم چه زمانی نیاز به عصب کشی داریم، بهتر است ببینیم عفونت کانال ریشه به چه دلایلی ممکن است رخ دهد. معمولا علت عفونت کانال ریشه دندان با توجه به شیوه حمله باکتریها با پالپ دندان تعیین می‌شود. علل اصلی چنین عفونتی عبارتاند از:
- انجام مکرر درمان‌های دندانپزشکی روی یک دندان به‌خصوص
- پوسیدگی و ایجاد حفره در دندان که به باکتریها اجازه می‌دهد تا به پالپ نفوذ کرده و آن را عفونی کنند.
- ناهنجاری ساختمان (آناتومی) دندان که به باکتریها اجازه می‌دهد بافت پالپ را عفونی کنند.
- ترک‌خوردگی یا آسیب فیزیکی دندان، که راه را برای باکتریها باز می‌کند.
- نکروز استریل ناشی از کانکاشن (کوفتگی) دندان که نشانه‌های آن عبارتاند از تغییررنگ دندان یا کلسیفیکاسیون بالای کانال‌ها که با عکس رادیولوژی قابل شناسایی است.)
- انواع مختلف جابه‌جایی دندان به دلایلی مانند خروج نسبی دندان از ساکت، فرورفتگی یا لقی جزئی آن.
- کشیدن، افتادن یا کنده شدن دندان که به باکتریها اجازه می‌دهد به پالپ نفوذ کنند.
مراحل عصب کشی دندان
شاید هنگامی که می‌فهمیم دندان‌مان نیاز به عصب کشی دارد، قدری نگران شویم و یکی از نگرانی‌های‌مان درد ناشی از عصب کشی باشد. بهتر است بدانید در صورتی که لثه شما عفونتی شدید نداشته باشد، احتمالا با یک بی‌حسی موضعی دردی را حین و بعد از عصب کشی حس نخواهید کرد. در واقع تزریق بی‌حسی اولین مرحله از عصب کشی دندان است و مراحل بعدی عبارتاند از:
1. دندانپزشک سوراخی در تاج دندان ایجاد می کند تا به پالپ دسترسی پیدا کند.
2. با کمک ابزار‌های مخصوص دندانپزشکی مانند دریل و فایل، تمامی محفظه پالپ تخلیه و برداشته می‌شود.
3. دیواره‌های محفظه پالپ و ریشه و به‌خصوص نوک ریشه نیز به‌طور کامل تراشیده و تمیز شوند. تمیز کردن کانال ریشه با استفاده از عمل سمباده‌کشی در کانال دندان با استفاده از وسیله‌ای به نام روتاری صورت می‌گیرد. بعد از این مرحله، نیاز به یک بار رادیو گرافی وجود دارد تا دندانپزشک متوجه شود که کانال‌های دندانی به‌خوبی تمیز شده‌اند یا نه.
4. پس از پاکسازی کامل هسته دندان، نوبت به پر کردن آن می‌رسد. دندانپزشک با مواد پرکننده مخصوصی به نام گوتا پرکا با دقت تمام پالپ را پر می‌کند و در نهایت دندان را می‌بندد تا راهی برای نفوذ باکتریها باقی نماند. این ماده با بافت انسانی سازگار است و توسط رادیوگرافی قابل مشاهده است. انجام رادیوگرافی بعد از پر کردن ریشه نیز توصیه می‌شود.
5. در آخر، معمولا دندان باید روکش شود. روکش همان تاج مصنوعی است که روی دندان قرار می‌گیرد و آن را احاطه می‌کند. به این ترتیب، دیگر فشار چندانی بر تاج واقعی دندان وارد نمی‌شود و خطر شکستن آن کاهش می‌یابد.
روش‌های تشخیص نیاز به عصب کشی دندان
در ادامه به معرفی برخی از مهم‌ترین روش‌هایی می‌پردازیم که دندانپزشکان از آن‌ها استفاده می‌کنند تا مطمئن شوند بیمار به عصب کشی نیاز دارد یا خیر:
- تست حفره
- عکس رادیولوژی
- بررسی و شناسایی دمل‌های مداوم یا مکرر لثه
- بی‌حسی انتخابی
- تست الکتریکی
- تست دق یا ضربه
- تست سرما و گرما
- نمایان شدن عصب‌های دندان
- شناسایی تغییر رنگ دندان
آیا برطرف شدن درد دندان به معنای عدم نیاز به عصب کشی است؟
گاهی اوقات با پیش رفتن عفونت ممکن است درد دندان و سایر علائم ناشی از آن از بین بروند؛ چرا که در این مرحله پالپ کاملا نابود شده و عصب‌ها دیگر پیامی ارسال نمی‌کنند و فرد فکر می‌کند که عفونت دندان برطرف شده است. اما در حقیقت عفونت گسترش یافته است و در ادامه ممکن است علائم زیر را به دنبال داشته باشد:
- تیره‌تر شدن رنگ دندان
- بازگشت درد در هنگام جویدن
- ورم صورت
- ورم لثه در اطراف دندانی که درگیر شده است
- ترشحات چرکی از دندان
توجه داشته باشید دندانی که دچار عفونت شده باشد، خود به خود بهبود پیدا نمی‌کند و اگر آن را به حال خود رها کنید، وضعیت آن بدتر شده و عفونت به دندان‌ها و استخوان مجاور آن نیز می‌رسد. همچنین، در نظر داشته باشید که اگر عفونت گسترده باشد، احتمال موفقیت درمان عصب کشی دندان کاهش پیدا می‌کند.
چگونه از آسیب و نیاز به عصب کشی دندان جلوگیری کنیم؟
برای آن که بتوانیم بهداشت دهان و دندان را رعایت کنیم، توصیه می‌کنیم حتما نکات زیر را رعایت کنید:
- دندان‌ها را با خمیر دندان حاوی فلوراید قبل از خواب و حداقل دو بار در طول روز مسواک بزنید.
- بین دندان‌ها را با نخ دندان یا مسواک بین دندانی حداقل یک بار در روز تمیز کنید.
- مصرف غذاها و نوشیدنی‌های شیرین را به حداقل میزان ممکن برسانید و در صورت امکان آن‌ها را به‌طور کامل از برنامه غذایی خود حذف کنید.
- به‌طور منظم برای انجام معاینات به دندانپزشکی مراجعه کنید.
- اگر ورزش خاصی انجام می‌دهید که احتمال ضربه به دندان در آن زیاد است، توصیه می‌شود حتما از محافظ لثه یا دهان استفاده کنید.
- اگر شب‌ها دندان‌قروچه می‌کنید، بهتر است در هنگام خواب از محافظ دهان استفاده کنید.
- از جویدن یخ و باز کردن اشیا با دندان خودداری کنید.
بیمارانی که نیاز به عصب کشی دارند، می‌بایست با آگاهی از پیامدهای منفی احتمالی درمان، به دندانپزشک باتجربه‌ای مراجعه کنند که بتواند دندان درمان‌شده را به منظور جلوگیری از ترک خوردن در آینده به شکلی حرفه‌ای استحکام بخشیده و کانال را تا حد امکان تمیز کند.
انتخاب دندانپزشکی که بتواند تمامی اعمال و درمان‌های لازم را به‌موقع و با مواد قابل اطمینان و همچنین با سطح عمیقی از تخصص انجام دهد، برای اطمینان از دریافت یک درمان باکیفیت ضروری است. در همین راستا، پیشنهاد می‌کنیم اگر به دنبال دندانپزشکی دیجیتال در تهران هستید، برای عصب کشی دندان خود به دندانپزشکی دیجیتال دکتر حسینی، جراح دندانپزشک و ایمپلنتولوژیست مراجعه کنید.
