ارتودنسی اولین و مهم‌ترین تخصص معرفی‌شده در دندانپزشکی است. تاثیر انواع ارتودنسی بر زیبایی چهره و صورت بهطور غیرمستقیم و با رفع ایرادات مشاهده‌شده در وضعیت دندان و فک مشخص میشود.این روزها بسیاری از اشخاص به علل مختلف مشتاق ارتودنسی هستند. این درمان پاسخ‌های صریح، نتیجه‌بخش و موثری برای اغلب مشکلات ریز و درشت فک و دندان دارد.در این مقاله شما را با انواع ارتودنسی آشنا خواهیم کرد. در ادامه با ما همراه باشید.
ارتودنسی چیست؟
کلمه ارتودنسی ” Orthodontic” مرکب از دو واژه لاتین «ارتو» به مفهوم راست یا درست و «ادوس» که مشتق آن «دنس» به معنی دندان است. مهم‌ترین دستگاه‌های ارتودنسی تحت عنوان بریس شناخته می‌شوند که در ارتودنسی ثابت قرار می‌گیرند. بریس‌ها خودشان از اجزای مختلفی تشکیل شده‌اند. براکت‌ها، باندها، سیم قوس‌دار و الاستیک‌ها مهم‌ترین بخش‌های هر بریس را تشکیل می‌دهند.
تخصص ارتودنسی بیشتر به اصلاح موقعیت دندانها و روابط فک‌ها می‌پردازد؛ یعنی این درمان با تصحیح مال اکلوژن (عدم هم‌ترازی دندانها) یا چفت شدن نامناسب دندانها و درمان اوربایت (جلوزدگی بیش از حد فک بالا) انجام میشود. این امر می‌تواند ناشی از موقعیت نادرست دندانها یا دو فک نسبت به هم باشد یا ممکن است درجاتی از هر دو مشکل در یک فرد وجود داشته باشد.انواع ارتودنسی ممکن است تنها بر تصحیح موقعیت دندانها یا تغییر الگو و جهت رشد دو فک (درمان‌های ارتوپدیک) متمرکز باشد.
چه کسانی به ارتودنسی نیاز دارند؟
درمان ارتودنسی دندان مانند بازسازی و تقویت چهارچوب و ستون‌ها برای خانه و ابنیه است. اگر بخواهیم برای درمان زیبایی مثل کامپوزیت یا لمینت و… اقدام کنیم، اغلب نیاز است که قبل از هر کاری، درمان ارتودنسی را انجام دهیم.
برای تشخیص اینکه فردی نیاز به درمان ارتودنسی دارد می‌بایست به بهترین متخصص ارتودنسی مراجعه کند. به کمک معاینه کامل در کلینیک و گرفتن تاریخچه پزشکی و دندانپزشکی و استفاده از ابزارهای تشخیصی مانند رادیوگرافی‌های دندان و فک، متخصص ارتودنسی تصمیم می‌گیرد که آیا بیمار نیاز به درمان ارتودنسی دارد یا خیر و بر طبق شرایط بیمار بهترین طرح درمان را برای او در نظر می‌گیرد.
با این درمان تقارن، چارچوب، چفت و تراز بودن دندانها درست میشود تا پایه خوب و مناسبی برای درمان زیبایی وجود داشته باشد. بهطور کلی، می‌توان گفت دندانهای شما بنا به یکی از دلایل زیر به ارتودنسی احتیاج پیدا می‌کنند:
- افزایش زیبایی و اعتماد‌به‌نفس
- مراقبت بهتر از دندانها
- کم شدن احتمال پوسیدگی دندانها و بیماری لثه
- درمان ناهنجاری‌های فک
- جویدن صحیح غذا
- تکلم صحیح
بهترین و موثرترین روش ارتودنسی چیست؟
یکی از سوالات رایجی که مطرح میشود این است که از بین انواع روش‌ها، بهترین شیوه ارتودنسی چیست؟ کدام را انتخاب کنیم، ثابت یا متحرک؟ ارتودنسی متحرک معمولا در سنین کمتر استفاده میشود و در مواردی که نامنظمی دندان میزان کمی باشد یا اینکه بیمار ناهنجاری فکی کمتری داشته باشد، کاربرد دارد.
در مقابل، ارتودنسی ثابت یا سنتی معمولا در سنین بالاتر و در مواردی که نامنظمی دندان شدیدتر باشد یا نیاز به حرکت ریشه داشته باشد به کار می‌رود. نکته‌ای که وجود دارد این است که این دو روش درمانی، دو روش متفاوتی هستند که جایگزین هم محسوب نمی‌شوند و متخص ارتودنسی بر اساس سن بیمار، نوع ناهنجاری و میزان نامرتبی دندان تصمیم می‌گیرد که کدام روش را به کار بگیرد.
انواع ارتودنسی
انواع ارتودنسی را می‌توان به دو دسته کلی ثابت و متحرک تقسیم‌بندی کرد. متخصص ارتودنسی می‌تواند به شما کمک کند تا در کنار داشتن دندانهای سالم، لبخندی دلنشین با دندانهای صاف و یکدست نیز داشته باشید.
انواع ارتودنسی ثابت
ارتودنسی ثابت رایج‌ترین و دیرینه‌ترین روش ارتودنسی است که بسیار کارآمد است. این ارتودنسی استاندارد برای درمان تمام سنین از نوجوانان تا بزرگسالان استفاده میشود.
این روش به کمک سیم و نگین‌هایی انجام میشود که بر روی دندانهای بیمار توسط متخصص ارتودنسی دندان متصل میشود و به مرور زمان دندانها را جا به جا می‌کند. به‌علاوه، با کمک کش‌های قابل تعویض توسط پزشک متخصص که ممکن است کش‌های رنگی نیز باشد، تراز دندانی بالا و پایین، و ناهنجاری‌های فکی درمان میشود.
از آنجا که این ابزارها به دندانها متصل هستند، بیمار خود به‌تنهایی نمی‌تواند آن را جا به جا کند یا از دهان خود خارج کند. می‌توان گفت عملکرد ارتودنسی ثابت حرکت دقیق دندانها به محل مناسب خود، اصلاح روابط دندانهای دو فک و مرتب کردن دندانهای به هم ریخته است.
1. ارتودنسی رنگی
با اینکه به لحاظ علمی چیزی به نام ارتودنسی رنگی نداریم؛ اما به نظر می‌رسد که یکی از دسته‌بندی‌های جدید ارتودنسی دندان، ارتودنسی رنگی باشد؛ زیرا غالبا نوجوانان و جوانان وقتی به کلینیک داندانپزشکی مراجعه می‌کنند، از رنگ ارتودنسی و انتخاب رنگ می‌پرسند.
سیم‌ها و کش‌های رنگی ارتودنسی نمایی فانتزی و رنگی‌رنگی به سیم‌های ارتودنسی می‌بخشد و در هر مرحله معاینه و تعویض می‌توان رنگ‌های دلخواه خود را انتخاب کرد. خاطرنشان میشود که این شیوه فقط در ارتودنسی ثابت قابل اجرا است.
برای انتخاب رنگ‌های ارتودنسی پیشنهاد میشود افرادی که دارای رنگ پوست تیره هستند از رنگ‌های شاد و روشن مانند صورتی، آبی آسمانی، سبز فسفری، نارنجی و… استفاده کنند. سیم‌های ارتودنسی رنگی از آن دسته محصولاتی است که صرفا مزیت زیبایی دارند.
2. ارتودنسی لینگوال
بسیاری از افراد به علت در معرض دید بودن براکت‌های ارتودنسی، تمایل به انجام این درمان ندارند. به همین دلیل، روش‌هایی وجود دارد که ارتودنسی را برای آن‌ها نامرئی یا مخفی می‌کند که یکی از آن‌ها ارتودنسی لینگوال است.
این روش از درمان کاملا مانند درمان ارتودنسی ثابت است؛ اما به جای نصب براکت‌ها در جلوی دندان، در پشت دندانها نصب میشود. متخصصان بهطور معمول براکت‌های ارتودنسی را بر روی دندانها قرار می‌دهند که از نمای روبه‌رو قابل رویت خواهد بود. در ارتودنسی لینگوال این سطح تغییر می‌کند و براکت‌های فلزی و ثابت در سطح پشتی دندانها قرار می‌گیرند و به همین خاطر دیده نمی‌شوند.
امکان دارد بیمار از نظر بهداشتی موقع تمیز کردن براکت‌ها نیاز به زمان بیشتری داشته باشد یا نتواند خیلی از قسمت‌های براکت‌ها را تمیز کند؛ اما به دلیل وجود زبان، که خودش تمیزکننده طبیعی سطح لینگوال دندان‌هاست و نیز وجود جریان بزاقی که پشت دندانها وجود دارد، معمولا در ارتودنسی لینگوال خیلی شاهد پوسیدگی دندان نیستیم. با این حال، این نوع ارتودنسی حتما نیاز به رعایت بهداشت و مراقبت دارد.
با اینکه این شیوه مانند درمان ارتودنسی ثابت است؛ اما گستردگی زیاد این درمان را ندارد و برای هر دندانی نمی‌توان از آن استفاده کرد. از آنجا که برای قرار دادن براکت‌های لینگوال در پشت دندانها به مهارت و تخصص بیشتری احتیاج است، هزینه این درمان از نوع سنتی ارتودنسی بیشتر میشود.
3. ارتودنسی سرامیکی
این روش از لحاظ فنی و اجرا مانند ارتودنسی ثابت با براکت فلزی است؛ با این تفاوت که فقط جنس براکت‌ها از سرامیک یا مواد کامپوزیتی است. این براکت‌های سرامیکی دارای ظرافت خاصی هستند و از حیث زیبایی ظاهری و زیبایی لبخند در طول دوره درمان یکی از پرطرفدارترین انواع ارتودونسی محسوب می‌شوند.
از دیگر تفاوت‌های قابل توجهی که بین براکت فلزی و براکت سرامیکی است، ایجاد فشار کمتر به دندانها از طرف براکت سرامیکی است که به همین علت درد کمتری را بیمار حس می‌کند. همچنین، این روش درمانی هزینه بیشتری نسبت به ارتودنسی ثابت دارد. شایان ذکر است عواملی از جمله جنس براکت‌ها، رنگ و نامرئی بودن ارتودنسی سرامیکی تاثیر زیادی روی هزینه این روش درمانی دارد.
4. ارتودنسی دیمون
ارتودنسی دیمون یا ارتودنسی‌های خودتنظیم نوع پیشرفته‌ای از انواع ارتودنسی ثابت با مکانیسم ویژه‌ای است، این درمان دارای براکت‌هایی است که با جا به جا شدن دندان، تنگ‌تر می‌شوند و به شیوه اتوماتیک تنظیم می‌شوند که به همین دلیل دیگر نیازی به کش ارتودنسی نیست.
براکت‌ها در این روش کوچک‌تر از براکت‌های ارتودنسی ثابت است و همین دلیل موجب زیبایی بیشتر و با تجمع کمتر باکتری‌ها در پیرامون براکت همراه است.
این روش طول درمان کمتر، درد کمتر، تعداد ویزیت کمتر و مراقبت راحت‌تر از دهان و دندان را دارا است. همچنین، هزینه بیشتری نسبت به ارتودنسی سرامیکی دارد؛ اما به دلیل نیاز به مراحل کمتر ویزیت، مقرون‌به‌صرفه است.
مزایای ارتودنسی ثابت
می‌توان گفت که ارتودنسی ثابت در کنار هزینه کمتری که دارد، دارای تاثیر بهتر و عملکرد بیشتری نیز است. همچنین، مشکلات شدید دهان و دندانی را تضمینی حل می‌کند؛ به این معنی که احتمال برگشت دندانها به محل قبل با وجود مشکلات قبلی، بسیار کم است. علاوه بر این موارد، از امنیت بالایی که به دلیل کنترل دقیقی که روی حرکت دندان دارد، برخوردار است.
معایب ارتودنسی ثابت
در خصوص معایب ارتودنسی ثابت می‌توان گفت که روند دوره درمان این روش، طولانی‌تر است و نیاز به رسیدگی بیشتری توسط بیمار از نظر رعایت بهداشت دهان و دندان وجود دارد.
انواع ارتودنسی متحرک
در ارتودنسی متحرک می‌توان وسیله ارتودنسی را به طور کامل از دهان خارج کرد و مجددا آن را سر جایش گذاشت. با قالب‌گیری و پلاك متحرک طبق تشخیص و دستور دندانپزشک متخصص ارتودنسی در آزمایشگاه ساخته میشود.
در این روش نکته بسیار مهم این است که نتیجه نهایی درمان بستگی به همکاری بیمار با متخصص دارد؛ زیرا زمان‌های مشخصی برای استفاده از پلاک متحرک توسط دندانپزشک تعیین خواهد شد که بی‌توجهی به آن تاثیر منفی در فرایند درمان دارد.
1. ارتودنسی نامرئی
این نوع از روش‌های جدید ارتودنسی دندان است که در آن با قالب‌گیری از دندانها، قالب‌هایی از جنس سرامیک شفاف ساخته میشود. ارتودنسی نامرئی مانند ارتودنسی متحرک است. در این روش به دلیل اینکه قالب به‌راحتی از دهان خارج میشود می‌توان هنگام خوردن و آشامیدن آن را از دهان بیرون آورد.
این ارتودنسی نیاز به مسئولیت‌پذیری بیمار دارد و بیشتر برای نوجوانان و بزرگسالان توصیه میشود. استفاده از این روش برای کودکان کمی سخت است.
ارتودنسی نامرئی یعنی ابزار ارتودنسی کمتر قابل دید باشد که البته نسبت به ارتودنسی ثابت مرسوم کاربرد بهتری ندارد و ارتودنسی ثابت رایج همچنان پیشنهاد اول متخصصان است.
2. ارتودنسی با الاینر شفاف یا اینویزالاین
این ارتودنسی به نوعی تنظیم‌کننده شفاف است و نوین‌ترین تکنیک از انواع ارتودنسی نامرئی محسوب میشود که با پیشرفت فناوری و با کاربرد طراحی دیجیتالی، پرینتر سه‌بعدی و اسکنر اختصاصا برای هر فرد انجام می‌پذیرد. از طرفی، اینویزالاین “Invisalign” مشابه ارتودنسی متحرک است که با بهره‌جویی از پلاک‌های متحرک شفاف اجرا میشود.
این نوع ارتودنسی برای بافت نرم داخلی دندان مشکل ایجاد نمی‌کند، به‌راحتی تمیز میشود و محدودیتی برای خوردن و آشامیدن ندارد؛ هر چند برای تمام ناهنجاری‌ها مناسب نیست و هر 2 هفته یک‌بار باید تعویض شود. پس، نیاز به مراجعات بیشتری به کلینیک دارد و هزینه آن بیشتر است.
آیا ارتودنسی برای ایمپلنت نیز کمک‌دهنده است؟
به دلایل زیادی بهتر است انواع ارتودنسی قبل از ایمپلنت انجام پذیرد؛ زیرا امکان دارد جای کافی و متناسب برای کاشت ایمپلنت در کنار سایر دندانها موجود نباشد؛ اما ارتودنسی توان این را دارد که فضای مناسبی را برای اجرای ایمپلنت مهیا کند.
از طرفی، پس از درمان ارتودنسی شیوه گاز گرفتن و جویدن بیمار تغییر می‌یابد؛ بنابراین، طراحی ایمپلنت باید مطابق نوع جویدن و گاز زدن نهایی فرد پس از ارتودنسی صورت بپذیرد.
لاغر شدن صورت پس از ارتودنسی
یکی از مسائلی که بعضا افراد (خصوصا خانم‌ها) به آن توجه می‌کنند، لاغرشدن صورت و کاهش وزن بعد از آغاز ارتودنسی است. بهطور کلی، رابطه مستقیمی بین ارتودنسی و لاغری و کاهش وزن شما وجود ندارد.
در طول درمان ارتودنسی، بیماران باید در مصرف مواد غذایی دقت بیشتری داشته باشند و از مصرف هر نوع خوراک و غذای «سفت و سخت و چسبنده» بپرهیزند. این قانون موجب حذف برخی خوراکی‌ها از رژیم غذایی روتین بیماران میشود و اگر با مواد خوراکی دیگر جایگزین نشوند، در طولانی‌مدت باعث کاهش وزن می‌شوند.
اگر نگران این اتفاق هستید، ارتودنتیست متخصص در جلسه مشاوره ارتودنسی، مشروح تمام خوراکی‌های ممنوع و مواد جایگزین سالم را می‌دهد. در صورت رعایت موارد مذکور مطمئن باشید کاهش وزن نخواهید داشت.
سخن پایانی درباره ارتودنسی
در پایان باید بگوییم که شما می‌توانید با انواع ارتودنسی نه‌تنها به زیبایی دهان و دندان خود کمک کنید؛ بلکه بهداشت دهان و دندان خود را نیز تقویت کنید؛ چرا که انواع ارتودنسی بیشتر از اینکه جنبه زیبایی داشته باشند برای سلامتی شما بسیار موثر و مفید خواهند بود.
اگر شما هم به ارتودنسی نیاز دارید، با مراجعه به دندانپزشکی دیجیتال دکتر سید محمدرضا حسینی و به کمک بهترین متخصص ارتودنسی سعادت آباد می‌توانید انواع ارتودنسی باکیفیت و مطلوب را تجربه کنید. برای اطلاع از قیمت ارتودنسی می‌توانید مقاله زیر را مطالعه کنید.
