سلامت دهان و دندان بخش مهمی از سلامتی ماست. رسیدگی نامناسب به شرایط دهان و دندان باعث پوسیدگی دندان‌ها و بیماری‌های لثه می‌شود که ارتباط مستقیمی با مشکلات جدی نظیر بیماری‌های قلبی، سرطان و دیابت دارد. حفظ بهداشت دندان‌ها و لثه یک وظیفه مادام‌العمر است. در صورتی که شما کار‌های مربوط به بهداشت دهان نظیر مسواک زدن، نخ دندان کشیدن و کاهش مصرف شکر را وارد زندگی روتین خود کنید، می‌توانید از هزینه‌های سنگین جراحی‌ها و درمان بیماری های دندان پیشگیری کنید.
شایع ترین بیماری های دهان و دندان
در ادامه قصد داریم مهم‌ترین و رایج‌ترین مشکلات و بیماری های دهان و دندان را به شما معرفی کنیم. پس، تا انتهای این مطلب همراه ما باشید.
1. دندان عقل نهفته
دندان‌های عقل مانند هر دندان دیگری در داخل استخوان فک رشد می‌کنند و آخرین دندان‌هایی هستند که فرایند رشد را طی می‌کنند. در صورتی که فضای کافی در استخوان فک برای رشد دندان عقل وجود نداشته باشد، دندان عقل به‌صورت نهفته یا نیمه‌نهفته رشد می‌کند.
دندان عقل در بسیاری از افراد به‌صورت نهفته رشد می‌کند؛ یعنی دندان از لثه خارج نمی‌شود و زیر خط فک باقی می‌ماند. در صورتی که دندان عقل نهفته باعث ایجاد درد، آسیب به دندان‌های دیگر و سایر مشکلات دهان و دندان شود، باید در اولین فرصت اقدام به جراحی آن کرد.
2. مال اکلوژن (Malocclusion)
مال اکلوژن نوعی دیگر از بیماری های دندان است که طی آن دندان‌ها دچار عدم هماهنگی و تراز می‌شوند. این عدم تراز دندان‌ها می‌تواند تاثیر جدی بر روی ظاهر و لبخند فرد بگذارد. علاوه بر بحث زیبایی، مال اکلوژن مشکلات زیادی را در دهان برای فرد ایجاد می‌کند.
از آنجایی که این عارضه از کودکی شروع می‌شود، توصیه می‌شود پیش از آنکه کودکان به سن بلوغ جسمی و تکمیل اسکلت بدن برسند، درمان مال اکلوژن آغاز شود. معمولا دندانپزشکان برای درمان مال اکلوژن از ارتودنسی، جراحی فک، حذف یک تا دو دندان، ترمیم و بازسازی دندان‌های نامنظم و بریس و الاینر استفاده می‌کنند.
3. ساییدگی مینای دندان
یکی دیگر از بیماری های دندان، فرسایش یا ساییدگی مینای دندان است که می‌تواند مشکلات زیادی را برای افراد ایجاد کند. مینای دندان در واقع از دندان در برابر تغییرات شیمیایی و دمایی محافظت می‌کند.
حساس شدن دندان‌ها به برخی از مواد غذایی، تغییر رنگ، ترک برداشتن دندان و فرورفتگی همه از علائم ساییدگی مینای دندان است. همچنین، مصرف زیاد نوشابه و خوراکی‌های شیرین، دندان قروچه، رفلاکس مزمن اسید معده، استفاده منظم از دارو‌های خاص و ترشح اندک بزاق دهان از دلایل ساییدگی مینای دندان است.
بهترین راه برای درمان فرسایش مینای دندان، پیشگیری از بروز آن است؛ چرا که رعایت بهداشت دندان می‌تواند تا حد زیادی از بدتر شدن ساییدگی جلوگیری کند. همچنین، دندانپزشک شما ممکن است از پیوند و ترمیم دندان برای محافظت از بافت آن و افزایش زیبایی ظاهری استفاده کند. در موارد وخیم‌تر دندانپزشک توصیه می‌کند که دندان را با تاج یا لمینت ارتودنسی بپوشانید.
4. حساسیت دندان
حساسیت دندان یکی از بیماری های دندان است که در اثر تماس دندان با بعضی از مواد غذایی و در دما‌های خاص به وجود می‌آید و معمولا ناراحتی و درد دندان را به همراه دارد. این درد معمولا به‌صورت تیز و ناگهانی است که ممکن است در هنگام مسواک زدن یا نخ دندان کشیدن نیز رخ دهد.
دندان قروچه و روی هم فشار دادن دندان‌ها، استفاده از مواد سفید‌کننده دندان، شکستگی و ترک‌خوردگی دندان‌ها، جمع شدن پلاک، مصرف مواد اسیدی، تحلیل لثه، استفاده زیاد از مسواک‌های سخت و… از عواملی است که باعث ایجاد حساسیت دندانی و تشدید آن می‌شود.
معمولا دندانپزشکان با توجه به علت ایجاد حساسیت دندانی، روش‌های فلوراید تراپی، استفاده از سیلانت یا شیارپوش، استفاده از محافظ‌های دندانی، استفاده از باندینگ و روکش، عصب‌کشی و جراحی پیوند لثه را به بیماران پیشنهاد می‌دهند.
5. بوی بد دهان
یکی از بیماری های دندان و دهان که هم برای شخص و هم برای اطرافیان او مشکلاتی را ایجاد می‌کند، بوی بد دهان است. در اصطلاح پزشکی به بوی بد دهان هالیتوز یا (halitosis) یا فتور اوریس (fetor oris) نیز گفته می‌شود.
بهداشت ضعیف دهان و دندان، مصرف برخی از غذاها و نوشیدنی‌ها، سیگار کشیدن، خشکی دهان، بیماری پریودنتال، مشکلات مربوط به سینوس‌ها، اختلال رفلاکس معده و… همه از عواملی هستند که باعث ایجاد بوی بد دهان می‌شوند.
برای غلبه بر این مشکل بهتر است از خوردن غذا‌هایی که اسید معده را تحریک می‌کند، پرهیز کنیم. همچنین در هنگام حضور در مهمانی یا جمعی از خوردن غذا‌هایی که بوی بدی در دهان ایجاد می‌کنند، خودداری کنیم. علاوه بر این، دو الی سه بار مسواک زدن در روز مانع ایجاد پلاک، تخریب دندان و عفونت لثه‌ها می‌شود و غذاهای باقی‌مانده در بین دندان‌ها را خارج می‌کند.
6. خشکی دهان
یکی دیگر از مواردی که درباره درمان بیماری های دندان به آن خواهیم پرداخت، خشکی دهان یا زرستومی است که طی آن غدد بزاقی شما به اندازه کافی بزاق برای مرطوب نگه داشتن دهان تولید نمی‌کند. در واقع تولید بزاق دهان به محدود کردن رشد باکتری‌های دهان، پیشگیری از پوسیدگی دندان و سهولت فرایند جویدن و قورت دادن کمک می‌کند.
از جمله دلایل خشک شدن دهان می‌توان به عوارض مصرف دارو‌های خاص، افزایش سن، آسیب عصبی، مصرف سیگار یا تنباکو و مواد مخدر و سایر عارضه‌های سلامتی دیگر اشاره کرد.
برای درمان خشکی دهان، ممکن است دندانپزشک از شما بخواهد دارویی را که منجر به خشکی دهان‌تان شده است، تغییر دهید. همچنین، احتمال دارد دندانپزشک برای شما محصولاتی را تجویز کند که دهان شما را مرطوب می‌کند و لغزندگی آن را افزایش می‌دهد.
7. سرطان دهان
یکی از جدی‌ترین بیماری های دندان و دهان، سرطان دهان است که شامل سرطان‌های لب، زبان، گونه‌ها، کف دهان، قامت سخت و نرم، سینوس‌ها و حنجره (گلو) می‌شود و در صورت عدم تشخیص و درمان زودهنگام می‌تواند خطرناک باشند.
برخی از شایع‌ترین علائم سرطان دهان شامل تورم لب‌ها، لثه‌ها یا نقاط دیگر دهان، خونریزی ناگهانی در دهان، سختی در جویدن یا بلعیدن، درد گوش، خارش گلو و گلودرد مزمن، احساس وجود چیزی در پشت گلو، صحبت کردن همراه با درد و… است.
سرطان دهان مانند بسیاری از سرطان‌های دیگر با عمل جراحی و برداشتن بافت سرطانی به همراه پرتودرمانی یا شیمی‌درمانی درمان می‌شود. به یاد داشته باشید که تشخیص به‌موقع سرطان دهان می‌تواند احتمال موفقیت درمان را بهبود بخشد؛ پس، از مراجعه منظم به دندانپزشک غافل نشوید.
8. ناهنجاری اپن بایت
اپن بایت یکی دیگر از مشکلات و بیماری های دندان است که نیاز به درمان ارتودنسی دارد. در حالت عادی به هنگام بسته شدن فک‌ها، دندان‌ها باید به شکل منظمی بر روی یکدیگر قرار بگیرند و دندان‌های جلویی فک بالا، دندان‌های جلویی فک پایین را بپوشاند.
در حالت اپن بایت در هنگام بسته بودن فک‌ها، به‌خاطر به هم نرسیدن دندان‌های جلویی فک بالا و فک پایین، دهان باز می‌ماند. اپن بایت علاوه بر داشتن تاثیر منفی بر روی زیبایی فرد، باعث ایجاد اختلال در صحبت کردن می‌شود و تکلم را دچار مشکل می‌کند. مشکلات خواب، سردرد و گوش درد، بیماری لثه و پریودنتال، پوسیدگی دندان‌ها، مشکلات ناشی از مشکل جویدن و… از دیگر عوارض ناشی از اپن بایت است.
معمولا دندانپزشکان بر اساس سن فرد و وضعیت دندان‌های او از روش‌های درمانی اصلاح رفتار، درمان مکانیکی نظیر ارتودنسی یا اینویزیلاین و جراحی استفاده می‌کنند.
9. آندربایت
آندربایت (Underbite) یکی دیگر از بیماری های دندان است که طی آن دندان‌های جلویی فک پایین، جلوتر از دندان‌های جلویی فک بالا قرار می‌گیرند. این عارضه سبب به وجود آمدن پوسیدگی دندان، عفونت لثه، شکستگی دندان‌ها، سختی در صحبت کردن و غذا خوردن و همچنین به وجود آمدن درد در صورت و سر می‌شود.
وراثت یا ژنتیک، تراز نبودن فک و دندان‌ها، مشکلات استخوان فک و عادات اشتباه کودکی و بزرگسالی نظیر مکیدن انگشت شست از جمله علل بروز آندربایت است.
درمان پزشکی تنها راه برای درست کردن یا تصحیح آندربایت و تراز کردن دندان‌ها است. استفاده از روش درمانی ارتودنسی مشکل عدم تراز دندان‌ها را تصحیح می‌کند و ظاهری بهتر به صورت شما هدیه می‌کند. در موارد وخیم‌تر، دندانپزشک با کشیدن یک یا چند دندان این مشکل را حل می‌کند.
10. دیپ بایت
دیپ بایت یا (Deep Bite)، در واقع نوعی از بیماری های دندان است که طی آن دندان‌های قدامی فک بالا مقدار زیادی از دندان‌های قدامی فک پایین را می‌پوشاند و بدین ترتیب دندان‌های پایین کمتر از حد طبیعی دیده می‌شوند.
عارضه دیپ بایت در اثر ناهماهنگی و تراز نبودن دهان و فک، ژنتیک و وراثت، فشردگی و بی‌نظمی دندان‌ها، وجود دندان‌های پوسیده و خراب، رشد بیش از حد دندان‌های جلو و رشد کم استخوان‌های فک ایجاد می‌شود.
عدم درمان دیپ بایت عوارضی نظیر آسیب به لثه ناحیه جلوی دندان‌های پایین، آسیب به کام، فرسایش زودهنگام دندان‌ها، بروز مشکلات گیجگاهی و کاهش زیبایی صورت و به دنبال آن، کاهش اعتمادبه‌نفس شخص را به دنبال خواهد داشت.
درمان دیپ بایت بسته به سن بیمار و شدت عارضه صورت می‌گیرد. در مراحل اولیه، معمولا از ارتودنسی فک بالا و فک پایین و بازسازی پروتزی دندان‌هایی استفاده می‌شود که در روند پیشرفت این مشکل دچار آسیب‌دیدگی شده‌اند. شرایط وخیم‌تر درمان‌های پیچیده‌تری مانند ارتودنسی و جراحی فک را می‌طلبد.
11. ترومای دندان
تروما یکی دیگر از بیماری های دندان است که شامل آسیب‌های فیزیکی دندان‌ها، لثه‌ها، استخوانی که حفره‌های دندان نگه می‌دارد، لب‌ها و دهان می‌شود. به عبارت دیگر، به وارد شدن ضربه ناگهانی به دهان و دندان‌ها، که موجب شکستن، لق شدن یا از دست رفتن دندان می‌شود، تروما (trauma) گفته می‌شود.
معمولا این آسیب شدید در طی ورزش کردن، بازی، دعوا، تصادف و سرگیجه اتفاق می‌افتد. این آسیب در بین کودکان 6 الی 12 سال شایع‌تر است؛ چرا که کودکان در این سنین جنب و جوش بیشتری دارند. همچنین، مسواک زدن اشتباه، استفاده نادرست از نخ دندان، عاداتی مانند ناخن جویدن و دندان قروچه نیز از دیگر دلایل ایجاد ترومای دندانی است.
نحوه عملکرد شما در زمان بین وقوع حادثه و مراجعه به دندانپزشک روی درمان تروما بسیار تأثیرگذار است. توصیه ما به شما این است که به محض ایجاد این عارضه، سریعا به دندانپزشک مراجعه کنید. مراجعه در ساعات اولیه برای مشکلاتی مانند از جا درآمدن دندان، بهترین نتایج درمانی را به همراه دارد. بعد از درمان هم بیمار باید به مدت دو هفته غذاهای نرم بخورد و بهداشت دهان و دندان را رعایت کند.
12. فاصله بین دندان
دیاستما یا فاصله بین دندان‌ها یکی دیگر از عارضه‌ها و بیماری های دندان است که ممکن است بسیار کوچک یا نسبتا بزرگ باشد. فاصله بین دندان‌ها ضرری ندارد و ممکن است در کودکان و بزرگسالان وجود داشته باشد. در کودکان، این شکاف معمولاً با رشد دندان‌های دائمی آن‌ها کاهش می‌یابد. با این وجود، اگر احساس می‌کنید دیاستما بر روی زیبایی و اعتمادبه‌نفس شما اثر منفی می‌گذارد، برای درمان آن به دندانپزشک مراجعه کنید.
افتادن دندان‌های شیری، عادات اشتباه نظیر مکیدن شست دست، رفلاکس بلع اشتباه، بیماری‌های لثه، فرنوم لب بزرگ و دندان‌های افتاده یا کوچک‌تر از اندازه معمول از جمله دلایل ایجاد فاصله بین دندان‌ها در سنین بزرگسالی و کودکی است.
دندانپزشکان برای پر کردن فاصله بین دندان‌ها از روش‌های ارتودنسی، روکش‌های ونیر یا باندینگ، ایمپلنت‌های دندانی یا بریج، عمل جراحی، بستن فاصله بین دندان با لیزر و درمان بیماری لثه استفاده می‌کنند.
13. تغییر رنگ دندان
یکی دیگر از بیماری های دندان که افراد زیادی با آن مواجه می‌شوند، تغییر رنگ دندان است. تغییر رنگ دندان زمانی اتفاق می‌افتد که سطح داخلی یا خارجی دندان‌ها تغییر رنگ می‌دهند و رنگ آن‌ها تیره‌تر از حالت اولیه خود می‌شود.
تغییر رنگ دندان در اثر عواملی نظیر افزایش سن، استفاده درازمدت از غذاها و نوشیدنی‌هایی نظیر قهوه و نوشابه، بهداشت نامناسب دندان، بیماری‌های داخلی، مصرف برخی دارو‌ها، میزان بالای فلوراید در آب، ضربه و… ایجاد می‌شود.
معمولا دندانپزشکان برای اینکه رنگ سفید دندان را دوباره به آن بازگردانند، از روش‌های بلیچینگ، روکش، لومینیرز دندان و… استفاده می‌کنند.
سخن پایانی درباره بیماری های دندان
در این مطلب تلاش کردیم تا 13 مورد از شایع‌ترین بیماری های دهان و دندان را برای شما برشماریم و توضیح دهیم. در صورتی که با یک یا چند مورد از عارضه‌های بالا دست و پنجه نرم می‌کنید و به دنبال یک دندانپزشک کاربلد و حرفه‌ای برای درمان بیماری های دندان و دهان خود هستید، به شما پیشنهاد می‌کنیم که از دندانپزشکی دیجیتال دکتر سید محمدرضا حسینی نوبت معاینه دریافت کنید.
