تقریباً می‌توان گفت که امکان وقوع سرطان در تمامی‌بافت‌ها و اندام‌های بدن وجود دارد و دهان نیز از این قضیه مستثنی نیست. سرطان دهان به عنوان ششمین سرطان شایع جهان شناخته می‌شود و افراد بسیاری در سراسر دنیا با آن دست به گریبان هستند.
در واقع این سرطان شامل سرطان‌های لب، زبان، گونه‌ها، کف دهان، قامت سخت و نرم، سینوس‌ها و حنجره (گلو) می‌شود که در صورت عدم تشخیص و درمان زودهنگام می‌تواند خطرناک باشد. به عبارت دیگر، این سرطان درنتیجه رشد سلول‌های بدخیم در دهان یا زبان به وجود می‌آید.
در ادامه این مطلب همراه ما باشید تا شما را با این نوع سرطان که پیش‌آگهی‌های مربوط به آن در کشور ما بسیار پایین است، بیشتر آشنا کنیم.
سرطان دهان چیست؟
در واقع نوعی از سرطان است که با نام‌های سرطان کام یا سرطان اورال (Oral Cancer) نیز شناخته می‌شود و می‌تواند هر یک از قسمت‌های تشکیل‌دهنده دهان (حفره دهان) را تحت تاثیر قرار دهد. سرطان اورال یا دهان ممکن است است لب‌ها، کام، زبان، غشاهای درونی لب یا گونه و ناحیه لوزه‌ها را درگیر کند.
این سرطان در بزرگسالان و در افراد بالای ۴۰ سال شایع‌تر است؛ ولی امروزه شیوع آن در بین جوانانی که از تنباکوی جویدنی استفاده می‌کنند نیز در حال افزایش است. گفتنی است این نوع سرطان به‌صورت یک توده یا زخمی در دهان ظاهر می‌شود که از بین نمی‌رود. در ایالات متحده آمریکا سالانه حدود ۵۰,۰۰۰ نفر به سرطان اورال مبتلا می‌شوند که ۷۰ درصد از آن‌ها مرد هستند.
علائم سرطان کام چیست؟
نشانه‌های اولیه و زودرس این بیماری شامل مواردی است که در پایین به آن‌ها اشاره می‌کنیم. توجه داشته باشید که اگر هرکدام از علائم زیر را بیش از 1 هفته داشتید، به جراح دهان و دندان مراجعه کنید:
- لق شدن دندان‌ها
- تورم یا ضخیم شدن، شکل‌گیری توده یا برآمدگی، نقاط زبر، سفت شدن پوست یا ساییده‌شدگی روی لب‌ها، لثه‌ها، گونه‌ها یا سایر قسمت‌های داخلی دهان
- تورم یا درد در ناحیه فک، اگر از دندان مصنوعی استفاده می‌کنید ممکن است قراردادن آن‌ها در دهان اذیت‌کننده یا سخت باشد
- کاهش وزن چشمگیر
- گرفتگی صدا، گلودرد مزمن یا تغییر در صدا
- گوش درد
- مشکلاتی در جویدن یا بلعیدن، صحبت‌کردن، یا حرکت‌دادن فک یا زبان
- ظهور لکه‌های مخملی سفید، قرمز یا خالدار (سفید و قرمز) در دهان
- خونریزی بدون دلیل در دهان
- درد یا احساس این که چیزی در قسمت پشت گلوگیر کرده است
- بی‌حس شدن بدون دلیل، احساس درد یا حساس شدن نسبت به لمس در هر ناحیه‌ای از صورت، دهان یا گردن
- بوی بد دهان به‌طور مداوم
انواع سرطان دهان
دهان از انواع مختلفی از سلول‌ها تشکیل شده است. نوع سرطان اورال یا دهان به این بستگی دارد که سرطان در کدام‌یک از انواع سلول‌ها آغاز شده است:
1. سرطانی که ناشی از التهاب پوست داخلی لب‌ها و دهان است
2. سرطان ناشی از ورم غده‌های بزاقی که به سرطان غده‌ای معروف است
3. سرطان ناشی از ضایعات بافت‌های غدد لنفاوی و لوزه‌ها که به سرطان لنفاوی معروف است
4. سرطان ناشی از انتشار ژنتیکی که به تومور هومونی معروف است
5. سرطان ناشی از ضایعات سلول‌های رنگدانه‌های میلانین در پوست داخل دهان که به سرطان ملانینی معروف است.
علت ایجاد این نوع از سرطان چیست؟
سرطان زمانی رخ می‌دهد که یک تغییر ژنتیکی در بدن باعث می‌شود که سلول‌ها به‌صورت خارج از کنترلی شروع به رشد کنند. با گذشت زمان، این سلول‌ها ممکن است به سایر قسمت‌های بدن منتشر شوند و با ادامه رشد این سلول‌های ناخواسته تومور شکل می‌گیرد.
بروز آن در افراد سیگاری و الکلی بیشتر از سایر افراد است. افرادی که سیگار یا پیپ می‌کشند، 6 برابر بیشتر از افراد غیرسیگاری در معرض ابتلا به سرطان دهان یا اورال قرار دارند. علاوه بر این، این نوع سرطان در بین افرادی که الکل مصرف می‌کنند، ۶ برابر رایج‌تر از افرادی است که الکل مصرف نمی‌کنند. مصرف الکل و تنباکو با هم احتمال بروز سرطان را به میزان بیشتری افزایش می‌دهد.
همچنین، به وجود آمدن زخم و ضایعات بدخیم دهان نیز از عوامل به وجود آمدن این سرطان است. یکی دیگر از عوامل ایجاد سرطان اورال، ویروس HPV یا ویروس پاپیلومای انسانی است که به وسیله رفتارهای جنسی منتقل می‌شود و قابل درمان است.
سایر عوامل خطر عبارت‌اند از:
- استفاده از دخانیات بدون دود مانند جویدن یا استنشاق تنباکو
- قرارگرفتن بیش از حد در معرض نور خورشید به‌خصوص در سنین پایین
- رژیم غذایی نامناسب
- سابقه ابتلا به سرطان سروگردن
- قرارگرفتن در معرض برخی از مواد شیمیایی (خصوصا آزبست، سولفوریک اسید و فرمالدهید)
- بیماری رفلاکس معده به مری (GERD)
- سابقه خانوادگی سرطان
- سابقه پرتودرمانی در ناحیه سر، گردن یا هر دو پرتودرمانی
تشخیص سرطان دهان
تشخیص زودهنگام بیماران مبتلا به سرطان اورال باعث کاهش مرگ و میر و کمک به بهبود درمان می‌شود. با مشاهده کوچک‌ترین عامل مشکوک فورا به متخصص بیماری‌های دهان مراجعه کرده تا با انجام بیوپسی (نمونه‌برداری) و درمان از پیشرفت بیشتر آن جلوگیری کنید.
بیوپسی بافتی، از زبان یا سایر بافت‌های دهان و بررسی میکروسکوپی ضایعه، تشخیص آن یا پیش‌سرطانی را تائید می‌کند. در نظر داشته باشید که به طور کلی تنها روش قطعی برای تعیین این که آیا سلول‌های سرطانی یا پیش‌سرطانی وجود دارد، از طریق بیوپسی و ارزیابی میکروسکوپی سلول‌ها در نمونه برداشته‌شده است.
سرطان دهان در چه سنی بیشتر رایج است؟
به گفته انجمن سرطان آمریکا، خطر ابتلای سرطان اورال در مردان 2 برابر زنان است و مردان بالای ۵۰ سال با بیشترین خطر مواجه هستند. با این حال، توجه داشته باشید که این سرطان می‌تواند در هر سنی رخ دهد؛ اما اکثر موارد سرطان کام و دهان در افراد مسن که بین ۵۰ الی ۷۴ سال سن دارند، رخ می‌دهد. همچنین، احتمال بروز آن در کودکان بسیار پایین است؛ زیرا اصلی‌ترین عوامل خطر این بیماری مربوط به بزرگسالان هستند. با این حال، گاهی کودکان نیز به این بیماری دچار می‌شوند.
درمان سرطان دهان
در ابتدا و در شروع برای درمان این سرطان بهتر است به پزشک مراجعه کرده و چک آپ انجام شود و بعد از تشخیص وجود بیماری، مرحله پیگیری و درمان زخم یا تومور آغاز می‌شود. پزشک قبل از توصیه روش درمانی مناسب برای سرطان کام، نوع سرطان، میزان سرایت آن به سایر قسمت‌های دهان و گلو یا سایر قسمت‌های بدن، وضعیت کلی سلامتی و سن شما را در نظر می‌گیرد.
درمان سرطان اورال مانند بسیاری از سرطان‌های دیگر با عمل جراحی برای برداشتن بافت سرطانی، به دنبال پرتودرمانی یا شیمی‌درمانی (درمان دارویی) برای از بین بردن هر سلول سرطانی باقی‌مانده انجام می‌شود.
در چنین مواردی اگر حجم و اندازه تومور موجود در دهان کوچک باشد، با جراحی و برداشتن تومور به وسیله پرتودرمانی یا شیمی‌درمانی درمان می‌شود؛ اما اگر حجم توده وسیع‌تر باشد، نیازمند تجهیزات و تکنیک‌های پیچیده‌تر برای از بین بردن توده است. توجه داشته باشید که شما با تشخیص به‌موقع و مراجعه به متخصص بیماری‌های دهان می‌توانید مراقب سلامتی دهان باشید. شما می‌توانید برای درمان به بهترین دندانپزشک در غرب تهران مراجعه نمایید.
درمان‌های مکمل
هیچ‌یک از درمان‌های مکمل یا جایگزین نمی‌توانند این نوع سرطان را درمان کنند؛ اما این روش‌های درمانی می‌توانند به شما در مقابله با این سرطان و عوارض جانبی درمان سرطان (همچون احساس خستگی) کمک کنند. برخی از این روش‌ها عبارت‌اند از:
- ورزش
- طب سوزنی
- ماساژ درمانی
- ریلکسیشن
راه‌های جلوگیری
برای پیشگیری از این سرطان توصیه می‌کنیم اقدامات زیر را جدی بگیرید:
1.قرار نگرفتن در آفتاب
قرار گرفتن در معرض آفتاب را محدود کنید. قرار گرفتن مکرر باعث افزایش خطر ابتلا به سرطان در لب، به ویژه لب پایین می شود. در هنگام قرارگیری مقابل خورشید، از لوسیون ضد آفتاب (UV-A / B) محافظ بر روی پوست و همچنین لب‌های‌تان استفاده کنید.
2.عدم استفاده از دخانیات
اگر از هر یک از انواع تنباکو یا سیگار استفاده می‌کنید، سعی کنید مصرف آن را متوقف کنید. در مورد برنامه ترک سیگار با پزشک‌تان صحبت کنید.
3. ویزیت مرتب توسط دندانپزشک
به طور منظم توسط دندانپزشک معاینه شوید. افراد بین ۲۰ الی ۴۰ سال باید هر 3 سال یک بار آزمایش‌های غربالگری سرطان دهان را انجام دهند. پس از ۴۰ سالگی نیز باید به طور سالانه معاینه شوند.
4.عدم استفاده از الکل
الکل را به مقدار خیلی کم یا حتی مصرف نکنید.
5.استفاده از رژیم مناسب
یک رژیم غذایی سالم و متعادل داشته باشید.
6. انجام واکسیناسیون
برای ویروس پاپیلومای انسانی واکسینه شوید.
آیا سرطان دهان کشنده است؟
همان طور که می‌دانید، اکثر سرطان‌هایی که وجود دارند، در صورت تشخیص به‌موقع، درمان و مصرف دارو‌ها کشنده نیستند. این موضوع درباره سرطان دهان نیز صادق است؛ ولی اگر این سرطان به‌موقع تشخیص داده نشود و افراد درمان را شروع نکنند، ممکن است که جان‌شان با خطر روبه‌رو شود.
سخن پایانی درباره سرطان دهان
در پایان لازم به ذکر است که تحقیقات در رابطه با اپیدمیولوژی سرطان نشان می‌دهد که ساده‌ترین راهکار سرطان دهان، پیشگیری از ابتلا به آن از طریق پرهیز از عوامل بیماری‌زا و همچنین تشخیص زودهنگام آن پیش از آسیب‌رسانی گسترده به اندام‌های سر و گردن است.
برای تشخیص به‌موقع این بیماری بهتر است که هر سال به دندانپزشک یا جراح دهان و دندان مراجعه کنید تا ایشان با چک کردن دهان شما اگر به مورد مشکوکی برخورد کرد، آن را با شما درمیان بگذارد و شما را از بیماری خود مطلع کند. در همین راستا، شما می‌توانید به مطب دکتر حسینی مراجعه کرده تا انواع بیماری‌ها و ضایعات دهان فک و صورت را به‌سرعت شناسایی و درمان و از مشکلات جدی تر در آینده پیشگیری کنید.
